İNKILAP TARİHİ KRONOLOJİK SIRALAMA

İNKILAP TARİHİ KRONOLOJİK SIRALAMA

1889  İttihad-ı Osmanı Cemiyeti’nin (İttihat ve Terakki) kurulması

1908 – 1918 II.Meşrutiyet Dönemi

                1908 Reval Konferansı (Rusya-ingiltere)

                1908 Bulgaristan Bağımsız oluyor

                1908 Girit Yunanistana veriliyor

                1908 Bosna Hersek Elden çıkıyor

1909 31 Mart Ayaklanması : II.Abdulhamit yerine V.Mehmet Reşat geçiyor, Rejime karşı ilk ayaklanmadır,Harekat ordusu bastırmıştır

1911 Trablusgarp Savaşı : M.Kemal Derne ve Tobruk da görev alıyor

1912 I.Balkan Savaşı :  Bulgaristan Krallığı, Sırbistan Krallığı, Yunanistan Krallığı ve Karadağ Krallığı’ndan oluşan Balkan Birliğinin Osmanlı Devleti’ne karşı giriştiği savaş

1913 Londra Antlaşması : Sınır Midye-Enez hattına çekiliyor ,Makedonya Yunanistana veriliyor

1913 Arnavutluk Bağımsız Oluyor

1913 Babali Baskını : İttihat ve Terakki Partisi Yönetime el koyuyor

1913 II.Balkan Savaşı :  I. Balkan Savaşı’na katılan devletlerin, Yunanistan, Bulgaristan, Karadağ, Arnavutluk, Sırbistan, Osmanlı İmparatorluğu ve sonradan katılanRomanya’nın aralarında yaptıkları savaşlardır.

1913 Bükreş Antlaşması        : Bulgaristan ile balkan devletleri arasında yapılıyor

1913 İstanbul Antlaşması      : Bulgaristan – Osmanlı arasında yapılıyor, Meriç Nehri sınır kabul ediliyor

1913 Atina Antlaşması            : Yunanistan – Osmanlı Arasında yapılıyor,Ege adaları yunanistana veriliyor

1914 I.Dünya Savaşı

           4 Ağustos : Alman savaş gemilerine izin verilmesi (Yavuz-Midilli,Goben-Bresav)

22 Aralık  : Sarıkamış Harekatı(Kafkas Cephesi) : Taarruz

1915 Techir Kanunu

1915 Çanakkale Zaferi

1916 Kafkas Cephesinde M.Kemal Muş – Bitlisi ruslardan geri alıyor

1917 Bolşevik Devrimi

1917 ABD Savaşa Giriyor

1918 Mustafa Kemal Yıldırım orduları grup komutanı oluyor (suriye cephesinde)

1918 Wilson İlkeleri : Yenen devletler savaş tazminatı ve toprak almayacak

1918 Mondros Ateşkes Antlaşması : Rauf Bey

          3 Kasım   : İngilizlerin musulu işgali

          13 Kasım : İstanbulun işgali

1919 Gelişmeleri

                18 Ocak  : Paris Barış Konferansı

               30 Nisan : M.Kemal 9. Ordu Müfettişi oldu

               15 Mayıs : İzmirin İşgali

               19 Mayıs : M.Kemal Samsuna çıkıyor

              28 Mayıs : Havza Genelgesi : Miting ve Protesto

               22 Haziran : Amasya Genelgesi : Gerekçe,Yöntem,program,Temsilciler kurulu temelleri

               27 Haziran : Balıkesir Kongresi

               8 Temmuz : M.Kemal askerlikten istifa ediyor(Erzurum sınırı içinde)

                23 Temmuz :  Erzurum Kongresi : Temsilciler kurulu kuruldu ,manda red edildi, mebusan meclisi toplanmalı, dış yardım alınabilir,albayrak gazetesi yayınlandı

                6 Ağustos : Nazilli Kongresi : Celal bayar destek veriyor

                16 Ağustos  : Alaşehir Kongresi  :

                4 Eylül   : Sivas Kongresi :  ali galip olayı,temsil heyeti tüm yurdu temsil edecek,manda ya kesin red,irade-i milliye gazetesi yayınlanıyor ,Ali Fuat batı komutanlığına atanıyor (temsil heyetinin ilk icraatı)

                 20 Eylül       : General Harbour M.Kemal ile görüşüyor

                30 Eylül        : Damat Ferit Paşa istifa ediyor

                11 Ekim       : Amiral Bristol Raporu : İzmirde Yunanlar haksız

                20 Ekim       : Amasya Görüşmeleri : M.kemal – Salih paşa

                27 Aralık     : Temsil Heyetinin Ankaraya gelmesi

1920 Gelişmeleri

              12 Ocak  : Son osmanlı mebusan meclisinin toplanması : misak-ı milli kabul ediliyor

              28 Ocak : Misak-ı milli ilanı: 

              3 Mart   : Salih paşa kabinesi kuruluyor

              16 Mart :  Anlaşma devletleri istanbulu işgal ediyo(fiili)

              5 Nisan  : Damat ferit paşa kabinesi kuruluyor

              23 Nisan : TBMM’nin Kuruluşu

              24 Nisan : M.Kemal’in meclise önergesi

              29 Nisan : Hıyanet-i Vataniye kanunu : İsyanlara karşı

             10 Ağustos : Sevr Barış Antlaşması : Tevfik paşa

             11 Eylül : Firariler Kanunu , İstiklal Mahkemeleri :  İsyanlara karşı

    14 Ekim : Gediz Taarruzu (Ali Fuat Paşa)

   8 Kasım : Düzeli Ordu kuruluyor

    9 Kasım : Batı cephesi ikiye ayrılıyor : Batı(İsmet bey),Güney (Refet bey)

    3 Aralık : Gümrü Antlaşması (Kars-ığdır-Sarıkamış Türkiyede)

    5 Aralık : Bilecik Görüşmeleri : M.kemal – Salih Paşa

1921 Gelişmeleri

           6-10 Ocak : I.İnönü Muharebesi : İsmet Bey general

20 Ocak : Teşkilat-ı Esasiye kanunu(21 Anayasası):

23 Ocak : Londra Konferansı : Bekir Sami Bey

23 Şubat : Batum Antlaşması : Artvin-Ardahan-Batum Türkiyeye verildi

1 Mart    : Türk Afgan dostluk antlaşması : kültürel ve askeri

12 Mart  : İstiklal Marşının Kabulu : Milli eğitim bakanı Hamdullas Suphi Tanrıöver okuyor,Beste Zeki üngör,    Kastamonuda açıksöz gazetesinde yayımlandı

                 16 Mart : Moskova Antlaşması :Batum Gürcistana bırakıldı(ilk taviz)

                23 Mart : II.İnönü Muharebesi :İngiltere maltada 40 türkü serbest , fransa zognuldak boşl.,”siz orada yalnız düşmanı değil….”

                 8 Nisan   : Aslıhanlar – Dumlupınar taarruzu : henüz taarruz gücüne ulaşılamadı

                5 Temmuz : İtalyanlar Anadoludan geri çekilmeye başladı

                10 Temmuz  : Eskişehir – Kütahya Muharebeleri

                5 Ağustos : M.Kemal Başkomutan (3 ay)

                7 Ağustos : Tekalifi Milliye Emirleri(Meclisin onayı yok, M.kemalin özel yetkisi ile)

                23 Ağustos : Sakarya Meydan Muharebesi: “hattı müdafa yoktur…”,Ukrayna dostluk antlaşması imazaldı,İngiltere ile esir ant.

                19 Eylül : M.Kemal’e  Gazi ve Mareşal rütbesi verildi

                13 Ekim : Kars Antlaşması : (Ermenistan,Gürcistan,Azerbaycan,Nahcivana muhafiyet,boğazlar açık)

                20 Ekim : Ankara Antlaşması : Hatay ve iskenderun dışarda,caber kalesi türkiyede kalacak

1922 Gelişmeleri

26 Ağustos  :Büyük Taarruz

                11 Ekim : Mudanya Ateşkes Antlaşması : istanbul-boğazlar-doğu trakya savaşsız alındı : ismet paşa

      1 Kasım : Saltanatın Kaldırılması : Osmanlı Devleti Resmen sona erdi,I.TBMM nin tek inkilabı

1923 Gelişmeleri

17 Şubat : İzmir İktisat Kongresi

24 Temmuz : Lozan Konferansı : İsmet paşa

11 Ağustos : II.TBMM nin Açılması

9 Eylül      :Cumhuriyet Halk Fırkasını kurulması

13 Ekim : Ankaranın Başkent yapılması

29 Ekim : Cumhuriyetin ilanı : Kabine sistemi

30 Ekim : İsmet İnönü Başbakan

1 Kasım : Fethi Okyar Tbmm Başkanı

1924 Gelişmeleri

                 3 Mart : Halifeliğin Kaldırılması

                                 – Şeriye Evkaf vekaletinin kaldırılması  :diyanet,vakıflar açıldı yerine

   – Erkan-ı Harbiye vekaletinin kaldırılması  : Genel kurmay başkanlığu kuruldu

  – Osmanlı hanedanın yurt dışına çıkarılması

  – Tevhidi Tedrisat kanunu

20 Nisan : 24 anayasası :din islam,başkent ankara, dil türkçe,seçme yaşı 18,seçilme yaşı 30,cumhurbaşkanı 4 yıllığına

19 Mayıs : Haliç(İstanbul) Konferansı : Musul sorunu için ikili görüşme , başarısız

7 Ağustos  : Nasturi İsyanı(ingiltere musul için destekliyor)

26 Ağustos : İş Bankası Açıldı

17 Kasım   : Terakki Perver Cumhiriyet Fırkası Kuruldu : yerinden yönetim,tek derece,liberalizm,başkanı kazım karabekir

                   19 Aralık  : Ordunu Siyasetten ayrılması kanunu

1925 Gelişmeleri

13 Şubat : Şeyh Sait İsyanı : Diyarbakır,ingiltere musul için destekliyor,seferberlik ilanı

17 Şubat : Aşar vergisi kaldırıldı

4 Mart : Takrir-i Sükun Yasası: Şeyh sait isyanını bastırmak için çıkarıldı

5 Haziran : Terakki Perver Cumhuriyet fırkasının kapatılması

25 Kasım : Kılık Kıyafet İnkilabı , Şapka kanunu

30 Kasım : Tekke-Zaviye-Türbelerin kapatılması

26 Aralık  : Uluslararası Saat ve Takvim Kabulü

– Locarno Antlaşması : İngiltere-Almanya-Fransa arasındaki saldırmazlık antlaşması

– Sanayi ve Maadin Bankası açıldı

1926 Gelişmeleri

17 Şubat : Türk Medeni Kanununun kabulü : isviçre,patrikhanelerin yetkileri alındı,tek eş,nikah,velayet,cezakanunun italyadan,ticaret kanunu almanyadan alındı

22 Nisan : Türkiye İran Dostluk Antlaşması

2 Mart  : Maarif Teşkilatı Kanunu :yabancı okullardaki ayricalik kalkiyor(Fransa),MEB’ den izinsiz okul açılamaz, dış politikada ilk başarı

5 Haziran : Ankara Antlaşması : Musul , İngiliz mandası ırak’a bırakıldı, türkiye para aldı(3. taviz)

16 Haziran : İzmir Suikasti : İstiklal mahkemelerinin son görevi,”Benim naciz vücudum…”,ittihatcı zihniyete son

1 Temmuz : Kabotaj Kanunu

– Bozkurt Lotus Olayı : Fransız-Türk gemilerinin ege denizinde çarpışması,Kabotaj kanununun çıkmasını hızlandırdı

1927 Gelişmeleri

15 Ekim : M.Kemal Nutuk’u okuyor (1919-1927 yıllarını kapsar)

16 Ekim : Teşvik-i Sanayi Kanunu

1928 Gelişmeleri

10 Nisan : Anayasadan “Devletin dini islamdır” ibaresinin çıkarılması

24 Nisan : Uluslararası Rakamların Kabulü

1 Kasım : Türk Harflerinin Kabulü

24 Kasım : Millet Mekteplerinin Açılması : M.Kemal Başöğretmen

– Tarım Kredi Kooperatifleri kuruldu

– Brian Kellog Paktı : ABD-Fransa öncülüğünde dünya barışına katkı sağlamak

1929 Gelişmeleri

– Gümrük Tarife Kanunu Değişti : Yerli tüccarın korunması

– Topraksız köylüye toprak dağıtılması hakkında kanun

– Litvinov Protokolü : Sovyet Rusya dünya barışı

– Adana – Mersin demiryolu sorunu (Fransa)

1930 Gelişmeleri

20 Şubat : Türk Parasını koruma kanunu

3 Nisan : Kadınlara Belediye Seçimlerine Katılma hakkı verilmesi

10 Haziran : Nüfus Mübadelesi(Etabli) Antlaşması : İstanbul rumları, batı trakya türkleri yerleşik sayıldı, yunaninsanla ara düzeldi

11 Haziran : Merkez Bankasının kurulması : Para politikasıü,Türk parasını korumak

12 Ağustos: Serbest Cumhuriyet Fırkası Kuruluyor(Fethi Okyar): milliyetci,laik,tek derece,teşviki sanayi uygulanacak,yabancı sermaye girecek,kadınlara siyasi hak,liberalizm

18 Kasım : Serbest Cumhuriyet Fırkasının Kendini Fesh Etmesi

23 Aralık : Menemen Olayı :Nakşibendi tarikatı,rejime karşı,Derviş mehmet,asteğmen kubilay, divan-ı harpte yargılandılar

– Hıfzıssıhha enstitüsü

– Osmanlı Borçları sorunu : düşük faizli taksitle 1954 e kadar ödendi, Fransa ile problem yaşandı

1931 Gelişmeleri

26 Mart  : Ölçüler kanunun kabulü

15 Nisan : Türk Tarih Kurumunun açılması

1932 Gelişmeleri

19 Şubat : Halk Evlerinin açılması

12 Temmuz : Türk Dil Kurumunun açılması

18 Temmuz :Milletler Cemiyetine Giriş : ispanya temsilcisinin önerisi,Almanya ve italyanın yayılmacı politikalarına karşı, Cemal Hüsnü T.

– Zirai Donatım Kurumu açıldı

1933 Gelişmeleri

– Kadınlara Muhtar seçilme hakkı

– I. Beş yıllık kalkınma planı

– Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu

– SümerBank’ın açılması (sanayiciye kredi)

– Razgrad Olayı : Bulgaristanda Türk-Müslüman mezarlarının tahrip edilmesi

– Wagon Litz Olayı :  İstanbuldaki Fransız demiryolu şirketinde türk çalışanların işlerine türkçe konuştukları için son verilmesi

– Bursa Olayı : Türkçe Ezan

1934 Gelişmeleri

9 Şubat : Balkan Antantı : (Türkiye,Yunanistan,Yugoslavya,Romanya), Almanya ve italyanın yayılmacı politikasına karşı, Arnavutluk italya etkisinde,Bulgaristan Yayılmacı politika izliyor(dobluca-ege denizi) katılamadılar

21 Haziran : Soyadı Kanunu: (milliyetçilik-halkçılık-laiklik):osmalıdan kalma rutbe-nişanlar,ağa,bey,paşa,derviş,-ayrıcalığı önlemek-resmi işlemleri kolaylaştırmak)

5 Aralık :Kadınlara Milletvekili seçilme hakkı

1935 Gelişmeleri

– Hafta Tatilinin Cumadan Pazara alınması

– MTA kurulması

-Etibankın Açılması(Maden için kredi)

1936 Gelişmeleri

– Montrö Boğazlar Sözleşmesinin : Ticaret gemilerine açık, Savaş gemileri 15 gün önceden izin, Türkiye iki tarafta asker bulundurabilir,Boğazlar komisyonu kaldırıldı,Almanya-İtalyanın yayılmacı politikası,Tam egemenlik

– Akdeniz Paktı : (ingiltere,Türkiye,Yugoslavya,Yunanistan) , İtalyanın Akdenizde oluşturduğu tehdid

1937 Gelişmeleri

– Atatürk İlkelerinin Anayasaya girmesi

– Denizbankın açılması (deniz için kredi)

– Sadabat Paktı : (Türkiye,Irak,İran,Afganistan) ,İtalyanın asya-afrika da yayılmacı politikası,Suriye katılmadı(Hatay), Doğu sınırı güvende

1938 Gelişmeleri

–10 Kasım :Atatürkün vefatı

–11 Kasım : İsmet İnönü Cumhurbaşkanı

1939 Gelişmeleri

29 Haziran : Hatayın Anavatana Katılması: İsveç-Sandler Raporu,En son belirlenen sınır. Misakı Milli büyük oranda gerçekleştirildi.,Atatürkten sonra

1940  Köy Enstitüleri: İsmet İnönü zamanında köylerde öğretmen yetiştirmek, köylünün bilgi ve becerilerini artırmak için kuruldu. Adnan Menderes döneminde kapatıldı.

1940  Milli Korunma Kanunu: Bazı fabrikaların devletleştirilmesi amaçlandı. Hükümete ekonomik hayatı düzenleyici çok geniş imkanlar sağlamaktaydı. Üretim, dağıtım ve tüketim ilişkileri devlet kontrolüne alındı. Devlet gerektiğinde üretimi aksatan işletmelere el koyabilecekti. Kanuna dayanarak Petrol Ofisi, Et ve Balık Kurumu gibi kurumlar oluşturuldu.

1943  Casablanca Konferansı: Roosevelt ve Churchill arasında yapılan görüşmedir. Görüşmeye göre mihfer devletleri ile teslim dışında antlaşma yapılmayacak. Barış koşulları mihfer halklarına açıklanmadan önce bu ülke liderleri yenilgiyi kabul edecek. Sicilya’ya çıkarma yapılarak Almanya üzerinde baskı yapılacak. Türkiye’nin savaşa katılması için hazırlık yapılacak.

1943  Adana Görümeleri: Churchill ile İsmet İnönü arasında yapılmış, İnönü Türkiye’yi savaştan uzak tutmuştur.

1943 Washington Konferansı: Kuzey Afrika cephesinin kapanması üzerine Churchill ve Roosevelt arasında yapılan görüşmedir. Görüşmeye göre İtalya işgal edilip savaş dışı bırakılacak, 1944’te Fransa’da yeni cephe açılacak, Türk hava alanlarından yararlanma için hazırlıklar yapılacak. Savaş sonrası barışın sorumluluğu ABD, SSCB, İngiltere ve Çin’e verilecek. Avrupa’da Tuna, Balkan, İskandinav federasyonlarını kapsayan bir konfederasyon oluşturulacak, Türkiye balkan federasyonuna dahil edilecek.

1943 Qebec Konferansı: İtalya’da Mussolini’nin düşmesi üzerine ikinci cephe meselesini yeniden ele almak amacıyla Churchill, İngiliz Genelkurmayı ve Amerikan Genelkurmayı arasında yapılan görüşmedir. Görüşmede Churchill ikinci cephenin Fransa yerine Türkiye’de açılmasını savunmuş ama kabul ettirememiştir.

1943 Moskova Konferansı: Konferans 2. Dünya Savaşı’ndan sonra oluşacak düzen için yapılan ilk toplantıdır. Konferansa İngiltere, ABD, SSCB ve Çin katılmıştır.

1943 Tahran Konferansı: Roosevelt, Stalin ve Churchill arasında yapılmıştır. Türkiye’nin savaşa girmesi kararı alınmıştır.

1944 Kahire Görüşmeleri: Roosevelt, Churchill ve İnönü arasında yapılmıştır. İsmet İnönü Türkiye’nin savaşa hazır olmadığını belirtmiştir.

1945 Yalta Konferansı: ABD, İngiltere ve SSCB tarından yapılmıştır. Konferansta; Birleşmiş Milletler kurulacak, Almanya işgal bölgelerinden ayrılacak, boğazların statüsünün SSCB lehine değiştirilmesi kararları alınmıştır.

1945 Sanfransisco Konferansı: Birleşmiş Milletleri kurmak için Türkiye’nin de bulunduğu 51 devletin temsilcisinin katılımıyla toplanmıştır.

1945 Potsdam Konferansı: İngiltere, ABD ve Sovyet Rusya’nın yaptığı son büyük konferanstır. Barışın nasıl sağlanacağı görüşülmüştür.

1945 Çiftciyi Topraklandırma Kanunu: Toprak reformu.

1945 Birleşmiş Milletler Kuruldu: Dünya barışını ve güvenliğini sağlamak, uluslararası kültür, sosyal ve ekonomik işbirliği sağlamak için Türkiye’nin de kurucu üyeler arasında yer aldığı kuruluştur.

1947 Truman Doktrini: ABD başkanı Truman tarafından Sovyet tehdidine karşı komünizm tehlikesi altındaki devletlere mali ve askeri yardımı içeren doktrindir. Türkiye’ye 100 milyon dolar, Yunanistan’a 300 milyon dolar yardım yapılmıştır.

1947 Marshall Planı: Savaştan zarar görmüş Avrupa ülkeleri için ABD başkanı Marshall tarafından hazırlanan programdır. 12 Temmuz’da Türkiye, İngiltere, Fransa, Belçika, İtalya, Portekiz, İrlanda, Yunanistan, Hollanda, Lüksemburg, İsviçre, İzlanda, Avusturya, Norveç, Danimarka ve İsveç’in katılımıyla toplanan 16’lar Konferansı 22 Eylül’de ABD’ye sunulmak üzere Avrupa Ekonomik Kalkınma Programı hazırlamıştır. Bu program üzerine ABD 3 Nisan 1948’de Dış Yardım Kanunu çıkararak 16’lara 6 milyar dolarlık yardım yapmış, bu yardımlar daha sonra da devam etmiştir. Marshall’a karşılık Sovyet Rusya da kendi uydularına yardım için Molotov Planı çıkarmıştır. Türkiye Molotov’a üye değildir.

1949 NATO Kuruldu: Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı’na üye ülkeler askeri güçlerimi birleştirme amacı ile kurmuşlardır.

1950 Koreye Asker gönderildi

1952 Natoya Üye olduk

1955 Bağdat Paktı: Türkiye ve Irak arasında Orta Doğu’da Barış ve Savunma Teşkilatı adı ile kurulmuş, iki ülkenin birbirlerinin içişlerine karışmaması, anlaşmazlıkların barış yoluyla çözülmesi kararları alınmıştır. Daha sonra İran, Pakistan ve İngiltere de katılmıştır. ABD Arapların tepkisini çekmemek için resmen üye olmamış ama üyelere askeri, teknik ve mali alanda destek vermiştir.1959’da Irak Bağdat Paktı’ndan çekilmiş ve merkez Ankara’ya taşınmıştır. 1959’da paktın adı Merkezi Antlaşma Örgütü yani CENTO adını almıştır. 1979’da pakt dağılmıştır.

1955 Varşova Paktı: SSCB’nin öncülüğünde Arnavutluk, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Romanya, Çekoslovakya ve Demokratik Almanya Cumhuriyeti’nin katılımıyla NATO’ya karşı kurulmuştur. 1991’de dağılmıştır.

1974 Kıbrıs Harekatı: 1959’da NATO’nun araya girmesiyle bağımsız bir Kıbrıs Cumhuriyeti Devleti kurulması kararlaştırılmıştır. Yine 1959’da Londra’da Türkiye, İngiltere, Yunanistan  ve Kıbrıs Rum ve Türk Kesimi temsilcileri arasında imzalanan antlaşmaya göre Kıbrıs Devleti İngiltere, Türkiye ve Yunanistan garantörlüğüne kurulacaktır. 15 Temmuz 1974’te EOKA’cıların(Kıbrıslıların Millî Mücadele Örgütü-Yunanistan’ın Kıbrıs’ta kurduğu bir silahlı örgüttür) yaptığı ihtilal, Türklere karşı etnik arındırma politikası isleyen Başpiskopos Makarious’un ve yönetiminin devrilmesine neden olmuştur. Türkiye 14 Ağustos 1974’te Kıbrıs’a askeri hareket düzenlemiş, 13 Kasım 1975’te Kıbrıs Türk Federe Devleti, 15 Kasım 1983’te de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kurulmuştur.