KPSS ÖNEMLİ BİLGİLER

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ


v Kavimler göçünün başlamasına sebep olan.............Avrupa Hun Devleti

v Türk toplumunda millet ve devlet fikri.........Asya Hundevleti ile başlar

v Orduda onlu sistem..........Mete Han

v Avrupada kurulan ilk Türk devleti .......Avrupa (batı) Hun Devleti

v Türk adıyla kurulan ilk Türk devleti.......Göktürkler

v Orhun Kitabelerinin konusu......Türklerin siyasi yaşantıları, Türk-Çin ilişkileri, Hükümdarların faaliyetleri

v Göktürk devleti bağımsız olmadan önce..........Avar hakimiyetindeydi

v Türkler arasında en ileri medeniyete sahip olan .............Uygurlar

v İlk din değiştiren ................Uygurlar

v Yerleşik hayata ilk geçen.........Uygurlarv Matbaayı ve kağıdı kullanan ilk türk devleti...........Uygurlar

v Moğolların türkleşmesinde etkili olan devlet.............Uygurlar

v Türk hukukunun ilk kez yazılı hale getirilmesi............Uygurlar

v Parayı ilk kullanan Türk devleti......Türgişler

v İslamiyeti kabul eden ilk Türk boyu.........Karluklar

v Karahanlıların kurulmasında etikili olan...........Karluklar

v Museviliği benimseyen ilk ve tek türk devleti............Hazarlar

v İstanbul’u ilk kuşatan Türk devleti........Avarlar

v Bizans ordusunda paralı askerlik yapanlar..............Peçenekler ve Oğuzlar

v Kavimler göçünün son halkası........Kıpçaklar

v Tarihte bilinen ilk türk topluluğu .........İskitler (sakalar)

v Ölülerini mumyalayan topluluk.......İskitler (ikinci yaşam anlayışı)

v Moğol hakimiyetini kabul eden ilk türk kavimi .....Kırgızlar

v En uzun türk destanı..............Manas destanı (Kırgızlara ait)

v Pantolon ve kemer tokasını ilk kullanan .................İskitler

v Savaşçılığı bırakıp ticaretle uğraşan.............Hazarlar

v Adı bilinen en eski Türk şairi.........Aprın Çur Tigin

v Anadoluya ilk akın yapan................İskitler

v Kadın savaşçılarıyla ün yapan.................İskitler

v İslamiyeti kabul edip Selçuklu devletini ve Osmanlı devletini kuran.........Oğuzlar

v Dinsel hoşgörünün hakim olduğu, dinsel ve kültürel farklılıklara müdahale etmeyen.....Hazarlar

v Siyasi olarak birleşip bir devlet kuramayan..........Peçenekler

v Türklerin ihraç ettiği ürünler..............et, deri canlı hayvan,kösele,silah,hayvansal gıdalar

v Türklerin ithal ettiği ürünler...............tarım ürünleri (hububat), ipek kumaş, giyim eşyasıv Oğuz Kağan Destanı.........Asya Hunları

v Ergenekon Destanı...........Göktürkler

v Türeyiş ve Göç Destanı..........Uygurlar

v Manas Destanı............Kırgızlar

v Dede Korkut Hikayeleri............Kıpçak- Oğuz mücadelesi

v Tigin..............hakan çocuklarına verilen ad

v Tudun........... Vali

v Şad...............Vezir

v Tamgacı........Mühürcü

v Bitikçi.......... Katip

v Subaşı..........Ordu komutanı

v Ağılıg...........Hazine sorumlusu

v Yargucu.......Yargıç

v Sav..............Atasözleri

v Sagu............Ölenlerin arkasından söylenen ağıt

v Koşuk..........Törenlerde kopuz eşliğinde çalınan eser

v Yuğ.............Cenaze törenleri

v Kurgan........Mezar

v Uçmağ.........Cennet

v Tamu...........Cehennem

v Umay..........Tanrıça adı

v Ebi..............Hükümet konağı

v Örgin..........Saray

v Yada taşı.......Yağmur yağdırmak ve rüzgar estirmek için sihrine başvurulan kutsal taş

v Tengri.........Tanrı

v Ir.................Söyledikleri beste

v Küg............Sazlarla çalınan melodi

v Tarıglag........Tarla

v Tarıgçı........Çiftçi

İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ

v İslamiyetin Türkler arasında yayılmasını geciktiren.................Hazarlar ve Türgişler

v İslamiyetin Türkler arasında yayılmaya başlaması...................Talas savaşı

v Kağıt yapımının çin dışına çıkması..................Talas savaşı

v Karahanlılar arasında islamiyetin yayılması ve kabul edilmesinde etkili olan...........Samanoğulları

v İslam dinini kabul eden ilk Türk devleti...............Karahanlılar

v Türkçeyi resmi dil olarak ilk kullanan..............Karahanlılar

v İlk kervansaray..............Karahanlılar

v Satuk Buğra Han destanı............Karahanlılar

v Türk edebiyatının ilk örneği.................Kutadgubilig (karahanlılar)

v Posta teşkilatını oluşturan....................Karahanlılar

v Dünya tarihinde ilk defa burslu öğrencilik uygulamasını başlatan.............Karahanlılar

v İslamiyetin kutsal toğrağı olan Hicaz bölgesinin ilk kez Türklerin egemenliği altına girmesi.........Akşitler

v Karahanlılar döneminden günümüze kalan eserler..........Kutadgu Bilig, Divan-ı Lügatit Türk, Divanı Hikmet, Atabetül Hakayık

v İlk sultan ünvanını kullanan..............Gazneli Mahmut

v İmparatorluk karakteri taşıyan ilk Türk- İslam devleti............Gazneliler

v Mısırda kurulan ilk Türk devleti...........Tolunoğulları

v Yöneticeleri Türk halkı arap olan...........Tolunoğulları

v Mısırda kurulan ikinci Türk devleti................Akşitler

v Büyük Selçukluların kuruluş sürecini tamamlayıp tam bağımsız bir devlet haline gelmesi.........Dandanakan savaşı

v Moğolları durduran ilk devlet..............Memlükler

v Türk tarihinin başlangıcı kabul edilen zafer.............. Malazgirt savaşı

v Karahanlılarda ordu .................tamamen Türklerden oluşuyor

v Gaznelilerde ordu.......Gulam (köle) sistemine göre toplanan hassa ordusundan oluşuyor

v Büyük selçuklularda ordu......... İkta sisteminden oluşuyor

v İkta sistemi ile ....................toprağın iyi işlenmesi sağlanmış, devlet masraf yapmadan büyük orduya sahi p olmuş, toprakların güvenlik ve asayişi sağlanmış

v Hassa ordusu...................Devşirmelerden olşur, devletten 3 ayda bir ‘’Biştegani’’ denilen maaş alırlar

v İkta arazi.........Maaş karşılığında devlet görevlilerine verilen toprak

v Has arazi................Geliri sulatana ayrılan arazi

v Vakıf arazi...............Geliri hayır işlerinde kullanılan arazi

v Mülk arazi...... Şahsa ait arazi

v Büyük selçuklularda...... Saray ve halk türkçe konuşmaktaydı

v Noyin.........Karahanlılarda hükümdara yardımcı vezire verilen ad

v Ulu Hacip.......Bütün devlet teşkilatı içinde hükümdar ve vezirden sonra gelen en büyük görevli, hükümdar ile halk arasında irtibatı sağlar

v Kapucubaşı......Sarayın hertürlü hizmetinden sorumlu

v Silahtar..........Silahaneyi yönetir

v Alemdar..............Bayrak ve sancakları taşıyıp muhafaza eder

v Emir-i Ahur........Atların bakımından sorumlu

v Emir-i Şimşir............Divanın güvenliğinden sorumlu

v Sahib-i Divan-ı Saltanat................Büyük divanın başkanı

v Divan-ı İşraf................ Devlete bağlı tüm kurumları denetler, başkanı ‘’müşrif’’

v Divam-ı Tuğra............ Devletin iç ve dış yazışmalarını sağlar

v Divan-ı Arz..........Ordu ile ilgili tüm ihtiyaçları karşılar

v Divan-ı İstifa...................Mali işleri düzenler, başkanı ‘’müstevfi’’

v Şıhne...............Askeri vali, eyaletlerde bulunur

v Amid.........Şehir ve kasabaların idaresinden sorumlu sivil vali

v Amil...........Şehir ve kasabaların mali işlerinden sorumlu, vergileri toplar

v Muhtesip..........Belediye işlerini kontrol eder

v Ulag............Posta şebekesine verilen ad

v Şer-i davalara..................Kadılar bakar

v Örf-i davalara.............Emir-i Dad (adalet bakanı) bakar

v Kazasker...........Askeri davalara bakar

v Divanı mezalim...........Devlete karşı işlenen ağır suçların bakıldığı mahkeme, başkanı sultani verdiği karar kesindir

v Kabz-ı Divan.........Bir önceki divan kararlarını bir sonraki toplanan divana iletir

v Kutadgu Bilig................Yusuf Has Hacip.............Mutluluk veren bilgi

v Divan-ı Lügat-it Türk..........Kaşgarlı Mahmut..........Türk dilinin toplu sözlüğü

v Atabetül Hakayık....................Edip Ahmet..............Dini öğütler verir

v Divan-ı Hikmet............Ahmet Yesevi............Türk tasavvuf edebiyatının ilk örneği

v Siyasetname..........Nizam’ül mÜlk..........Devlet yönetimiyle ilgili bilgiler verir

v Şehname.........Firdevsi..........Türk-İran savaşlarını anlatır

v Nizamiye medreseleri...........Nizam’ül Mülk................ilk medrese........... dünyadaki ilk üniversite

v Harezmi..........Matematikte ilk kez ‘’sıfır’’ rakamını kullanmış, coğrafya, astronomi bilgini

v Farabi........Pozitif bilimlerin kurucusu,Muallimi sani (ikinci öğretmen)

v İbni Sina..........Tıp bilgini, batı dünyasında ‘’Avicenna’ olarak bilinir

v El Biruni..........Enlem boylam heseplamalarını yapmış, Asari Bakiye en önemli eseri

v El Razi............Kimyager, sülfirik asidi bulmuş

v Uluğ Bey........Astronomi

v Utbi............Gazneliler döneminde yaşamış, eseri ‘’tarihi yemin’’

v Zemahşeri........Tevsir ve gramer alanında çalışmalar yapmış,eseri ‘’Keşşaf ve Mukaddemetül Edeb’’

v İbni Rüşt...........ispanyada yetişen ünlü bilim adamı, Avrupada ‘’Averroes’’ diye bilinir

v İmam Gazali.........İslam bilgini filozofu, Nizamiye medresesinde ders vermiş

v Karahanlılardan kalma ilk cami...........Mezar-şir Kebir

v Gaznelilerden klam en önemli eser..........Leşker-i Bazar Ulu cami

v En önemli Selçuklu kervansarayları........Ribatı Zafarani ve Ribatı Şerif

v Karahanlılardan kalma en eski mimarı eser.........Arap Ata Türbesi

v Karahanlılara ait Kervansaraylar..........Şir kebir Cami, Arap Ata türbesi, Ayşe Bibi, Balacı hatun türbesi

v Gaznelilere ait kervansaraylar......Zafer Kuleleri, Leşkeri Bazar ulu cami, Arasü’l felek cami

v Büyük selçuklular dönemine ait eserler............Mescidi Cuma, Sultan sencer türbesi

v Dini Mimariler.................cami, mecit, medrese,türbe,kümbet,külliye

BEYLİKLER ve ANADOLU SELÇUKLU DÖNEMİ

v Birinci beylikler dönemi..............Danişmentliler (sivas ve çevresi), Mengücekler ( Erzincan ve Kemah), Artuklular ( Mardin, Diyarbakır, Elazığ), Çaka Beyliği ( İzmir)

v İlk başkent.........İznik

v İlk bakır para................I. Mesut

v İlk kurumlaşma ve bayındırlık hareketlerini başlatan...........I. Mesut

v İlk gümüş para........II. Kılıçarslan

v Sinopta ilk tersanenin kurulması ve denizcilik faaliyetlerinin başlaması.........İzzettin Keykavus dönemi

v Anadoluda Türk siyasi birliğinin tamamen sağlanması ve en geniş sınarlara ulaşılması...........Yassı Çemen savaşı

v Selçuklularda dini nitelikli çıkan ilk isyan..................Baba İshak isyanı

v Kösedağ savaşı sonucunda...................Anadoluda çok sayıda bağımsız beylikler kuruldu

v Anadolu Selçuklularının mirasçıları olarak kendilerini gördükleri için Osmanlılara karşı en çok direnen beylik..........Karamanoğulları

v Türkçeyi resmi dil olarak kullanan .......................Karamanoğulları

v Anadoluda ilk kez tüccarla sözleşme yapan ve sigorta uygulamasını başlatan devlet...........Anadolu Selçukluları

v Meşveret meclisi.....................Devletin iç ve dış politikalarına dair herşeyin konuşulduğu meclis

v Divan- Arz........Savunma ile ilgili kararlara bakar

v Divan-ı Tuğra.........Yazışmaları düzenler

v Divan-ı İstifa..................Mali işleri yürütür

v Divan-ı İşraf............Yönetimle ilgili işlere bakar

v Naib............Hükümdar başkentte olmadığında devlet işlerine bakar

v Pervaneci.................Arazi defterlerini tutar, ikta dağıtımlarını yapar

v Müstevfi....................Mali işlerden sorumlu

v Müşrif.............Mali ve idarei işleri teftiş eder

v Arız.......Savunma işleri ve ordunun maaşlarının dağıtılması

v Emir-i Dad...........Adalet işlerinden sorumlu

v Hassa ordusu .....................Merkezde bulunan, devşirmelerden oluşan maaşlı askerler

v Kıyı bölgelerin yönetim ve donanmadan sorumlu ....................Emir-ül Sevahil

v Reis-ül Bahr..........Doğrudan donanmayı idare eden komutan

v Dirlik.................Ordu mensupları ve devlet memurlarına hizmet karşılığı bırakılan arazi

v Mülk arazi...........Önemli görevler yapmış devlet adamlarına verilir

v Vakıf arazi......................Geliri hayır işlerine ayrılan arazi

v Has arazi............Geliri tamamen hükümdara ayrılan toprak

v Alay Han ..............Anadoluda inşa edilen ilk kervansaray

v Yağıbasan Medresesi............Anadoluda ilk kervensaray (danişmentliler)

v Caca Bey Medresesi...........Dünyanın ilk rasathanesi olarak kabul edilir

v Emir Saltuk...........Anadolunun en eski anıtsal mezar yapısıdır

v Divriğ Külliyesi..........Anadoluda kurulan ilk külliye (mengücekler)

v Tezhip.........Bir yazı ya da kitabı yaldız veya boya ile süsleme sanatı

v Hat............Güzel yazı yazma sanatı

v Figür.........Resim ya da heykel türü eserlerde asıl betimlenen nesne

v Fresko..........Yaş alçı üzerine yapılan resimlerin bina süslemelerinde kullanılması

v Hekim Bereke.............Anadolu selçuklularında ilk türkçe tıp kitabının yazarı

v El Cezeri.............Sibernetik bilimin kurucusu

v Hoca Dehhani..........Türkiyede ilk kez dün dışı konularda eser yazan, kaside ve gazellerini türkçe yazarak türkçeyi ön planda tutan ve selçuklu şehnamesini yazan divan şairi

v Mevlana’nın.......... eserleri: Divan- kebir, Mesnevi, Fihi Mafih

v Yunus Emre...........eserleri: Divan, Risalet’ün Nushiye

v Hacı Bektaş Veli............eseri: Makalat

v Dönemin ünlü şairleri................Gülşehri, Aşık Paşa, Kul Mesud Ahmedi, Hoca Mesut

KONYA

· Alladin cami

· Karatay Medresesi

· Sultan Hanı

· Sahip Ata Türbesi

· Sırçalı medresesi

· Selçuklu köşkü

KAYSERİ

· Hunat Hatun Cami

· Gevser Neshibe Şifahanesi

· Mehperi Hatun Türbesi

· Çifte kümbet

· Döner kümbet

· Sırçalı kümbet

SİVAS

· Keykavus Medresesi

· Şifaiye medresesi

· Üç mederese.......Gök medrese, Buruciye medresesi, Çifte minareli medrese

ERZURUM

· Yakutiye medresesi

· Emir Saltuk Türbesi

· Çifte minareli medrese

OSMANLI KÜLTÜR MEDENİYETİ

v I.Murat...................Ülke padişah ve oğullarının ortak malıdır

v F. Sultan Mehmet.............Kardeş katli kanunu

v I. Ahmet.........Ekber ve erşet

v Mehmet..........Şehzadelerin sancağa çıkma usulünü kaldırdı

v Halifelik ünvanı..................Yavuz sultan selimden itibaren kullanıldı

v Saray...................Padişahın özel hayatının geçtiği bölüm

v Birun.........Sarayın dış bölümü

v Babüs saade................ Orta kapı

v Divanı Hümayun................Önemli devlet işlerinin görüşüldüğü yer

v Sefer divanı.............Veziriazam sefere çıkarken toplanan divan

v Ulufe Divanı.............Yeniçeri maaşları için toplanan divan

v Galebe Divanı..........Yabancı elçilerin kabulü sırsında toplanır

v Ayak divanı.............Olağanüstü durumda toplanan divan

v At divanı.........Sefer sırasında at üzerinde yapılan toplantı

v Divanın kurulması......................Orhan Bey

v Divanın kaldırılması......................II. mahmut

v 16. yy dan itibaren divana üyesi olanlar ............Şeyhülislam / Reissül küttab / kaptanı derya / Yeniçeriağası

v Seyfiye sınıfı (yönetim ve askerlik).....................Vezirazam / Vezir / Beylerbeyi / Sancak Beyi

v İlmiye Sınıfı (adalet, eğitim ,yargı) .....................Şeyhülislam / Kazasker / Kadı / Müderrisler

v Kalemiye sınıfı (Bürokrasi)...................................Deft erdar / Nişancı / Reisül küttap

v Şeyhülislam................divana katılır fakat oy kullanamazdı, idam cezasına çarptırılamaz, tutuklanamaz, hapsedilemezdi. 17.yy a kadar görevden bile alınması söz konusu değildi, tanzimattan sonra yönetimdeki görvi azalmaya başladı

v Sadaret küthüdası...........Dahiliye nazırı

v Eyaletlerin önetimi.................Beylerbeyi

v Sancakların yönetimi...............Sancak beyi

v Kazaların yönetimi...................Kadı

v Köylerin yönetimi.....................Tımar sahibi

v Dirlik araziler..................Has / Zeamet / Tımar

v Yurtluk arazi.............Geliri sınır boylarında görev yapan askerlere verilir

v Ocakık arazi..............Geliri kale muhafızları ile tersane giderlerine ayrılan arazi

v Mukataa...................Geliri doğrudan devlet hazinesine giden arazi

v Paşmaklık.................Hanedan kadınlarına verilen arazi

v Mevat toprak.................Ölü toprak , gelir getirmeyen, taşlık, kıraç arazi.

v Metruk arazi..................Terkedilmiş araziler

v Tımar ve zamet....................II. Mahmut zamanında kaldırılarak memurlar maaşa bağlandı

v İltizam sistemi....................Devlete ait gelirlerin ihale yoluyla şahıslara verilmesi

v Mültezim....................Bu ihaleyi kazanan kişi

v Muhtesip.....................Çarşı Pazar denetlemesi yapar, satılan mal fiyatlarını kontrol eder

v Kapan............Şehirlere gelen sebze ve meyvelerin toplandığı yerlere denir, buraya gelen malın vergilendirilmesinide ‘’kapan emini’’ sağlar

v Beytülmal emini...................Herhangibir yerleşim yerinde kamuya ait çıkarları korumakla görevli kişi

v Bac ve gümrük eminleri.............Kasaba ve şehirlerde sanat ve ticaretle ilgili vergileri toplar

v Hazine-i Amire..................Vergilerin toplandığı ve harcamaların yapıldığı hazine

v Hazine-i Hassa.................Dış hazinenin yetişmediği zamanda iç hazineden para aktarılır, yedekte bekletilen hazinedir

v Aşar...................Müslümanlardan alınan toprak vergisi

v Haraç.................Gayrimüslimlerden alınan toprak vergisi

v Cizye.................Gayrimüslim erkeklerden askere gitmeme karşılığı alınan vergi

v Örfi vergiler:

· Çift bozanvergisi..........üstüste üç yıl toprağını işlemeyenlerden alınan vergi

· Ağnam.........................Küçükbaş hayvan vergisi

· Avarız..........................Olağanüstü durumlarda alınan vergi

· Bac..............................Pazar yerinde toplanan vergi

· İspençe.......................Gayrimslim tüccarlardan alınan vergi

· Niyabet......................Yöneticelerin halktan topladığı çeşitli vergi

· Bennak.......................Yarım çift toprağı eken evli çiftlerden alınan vergi

· Poşkes........................Devlet memurlarının halktan topladığı vergi

· Mücerred...................Bekar çiftçilerden alınan vergi

v Kapıkulu ocakları..................I. Murat zamanında oluşturuldu

v Tımarlı sipahiler (Tamamı türklerden oluşurdu)

· Akıncılar......................ordunun keşif hizmetlerini görür

· Azaplar........................kelime anlamı bekar demek, gönüllü kuvvetler

· Deliler.........................Düşmana korkusuzca saldırdıkları için bu adı almışlar

· Gönüllüler...................sınırdaki kasaba ve şehirleri korur

· Beşliler........................kaleleri korurlar

· Yaya ve müsellem ...................ordunun önünde gidip yolları açar

v İlk osmanlı tersanesi.....................geliboluda I. Beyazıt dönemi

v İlk osmanlı parası........................Osman bey

v Altın para.............. Fatih Sultan Mehmet

v İlk kağıt para (kaime).....................Abdülmecid

v Mevkuf....................Vakfedilen toprak

v Mütevelli...................Vakıf yöneticisi

v İlk bütçe açığı........................kanuni dönemi

v İlk Osmanlı bankası..................1847 Bank-ı Dersaadet (tanzimat dönemi)

v Duyunu Umumiyenin kurulması............1881

v Lonca teşkilatını oluşturanlar:

· Şeyh..............Çıraklık ve ustalık törenlerini yönetir, cezaların uygulanmasını sağlar

· Kethüda.............Loncayı dışarda temsil eder

· Nakib.................Şeyhi temsil eder, esnafla şeyh arasında aracılık yapar

· Yğitbaşı..................Disiplin işleri ve esnefa hammaddedağıtımını yapar

· Ehl-i Hibre...............İki kişilerdir, mesleğin sırlarını bilen, malların kalitesini bildiren, fiyat belirleyen uzaman

v Osmanlılarda ilk madenin işlenmesi.............Osman Bey

v İlk osmanlı medresesi..............İznikte, Orhan Bey tarafından kurulmuş

v Enderun..........II. murat döneminde açıldı

v Müzekkilik....................kitap süsleme sanatı

v Mücellidilik.....................Ciltçilik

v Hat.........................Güzel yazı sanatı

v Osmanlıda ilk resim sergisi açan kişi............Şeker Ahmet

v Darülbedayi.......................Osmanlının şehir tiyatrosu

v Darülelhan....................1914’te açılan Osmanlı konservatuarı

v Gravür.....................Taş, metal ve ağaç üzerine kat kat yapılan resimlerin kazanmasıyla yapılan süsleme sanatı

v Veziriazamlar ...................ilk defa Fatih zamanında divana başkanlık etmişler

v Vakanüvis....................Osmanlı devletinde devletin resmi tarihçisi

v Memleket sandıkları...................1963te çiftçiye vergi vermek için açıldı

v Ziraat Bankası...........1888

v Avrupa mimarı tarzında yapılan ilk eser...............Nur-u Osmaniye cami

v Arasta...............osmanlılarda aynı işi yapan sanatkarların bulunduğu çarşı

v Narh....................Malın satış fiyatı