Yılbaşı Eğlencesinin Hayatımıza Girişi

Cumhuriyet Türkiye'sinin eğlence hayatında balo, kadınlı erkekli yemek, danslı müzikli yerlere gitmek gibi bir yenilik, yılbaşı geceleri sayesinde hızlanır. Bugünün eğlence hayatında ise, bir zamanların 'asri eğlencesi' yılbaşı baloları, iyiden iyiye unutulmaya başlandı.

Takvim Devrimi, 27 Mayıs 1935'te hayatımıza bam­başka bir yenilik getirdi. Eğlence­de, ilk büyük adım atıldı. Bu da yılbaşının, 1935'te çıkarı­lan bir kanunla, 'resmi tatil günü' ilan edilmesiyle oldu. Büyük kentlerin gündelik ya­şamında yılbaşı, azınlıkların, kimi seçkin çevrelerin eğlence­si olmaktan çıkıp zamanla, orta tabaka arasında da yay­gınlık kazandı.

Osmanlı da yılbaşı kutlamaları var mıydı?

Aslında Osmanlı seçkinle­rinin yılbaşı eğlencelerine ilgi­si, çok daha eskilere dayanır. Saray, İstanbul'daki diploma­tik çevrelerin yeni yıl baloları­na katılırdı. İkinci Meşrutiyet yılların­da Osmanlı aydın­larının yılbaşı eğ­lencelerine ilgisi, 'diplomatik müla­hazalar' dışına da taştı. Cumhuriyet döneminde de bu ilgi sürdü. Anka­ra'ya sıçradı... 

Yıl 1929, Ankara'dayız

Yakup Kadri Karaosmanoğ­lu'ndan öğreniyoruz ki, 'Noel ve yılbaşı baloları' Ankara Pa­las'ın salonlarında yapılmak­tadır. Yakup Kadri, 'Ankara' romanında o günleri şöyle an­latır:

"Bu kış, Noel ve yılbaşı balolarına Ankara'da her se­neden daha zevkli bir hazırla­nış vardı. Çünkü bu eğlence­ler, henüz açılmış olan Anka­ra Palas'ın büyük hall ve sa­lonlarında yapıla­caktı. Buranın bin kişiden fazla davetli alabileceği söyleniyordu..." 

Cumhuriyet rejiminin getirdiği yenilikler arasın­da, baloların 'çok özel' bir yeri var­dır

Çünkü bu ba­lolarda dans ve müzik vardır; yani kadın-erkek bir arada olunur, birlikte eğle­nilir... Cumhuriyet Bayramı için olsun, bir okulun mezuni­yet balosu ya da bir derneğin, bir hayır kurumunun balosu olsun; kutlama kadın-erkek birlikte yapılır.

1930'lu yılların sonu­nu anlatan 'Çifteçamlık' adlı romanında Süley­man Kazmaz, o günlerin Ankara Palas'ını bize şöyle aktarır:

"Avizelerin aydınlattığı büyük salon gözünü kamaştırmıştı. Delikanlılar, renk renk elbise giymiş genç kızlar, kümeler halinde her yanı doldurmuştu... Önüne serilen görünüş güzeldi. Koltuklara yerleşen kız­lar, yanlarını kuşatan ar­kadaşlarıyla konuşuyor, gülüşüyorlardı. (...) Az ağır bir tango çalmaya başlamıştı. Konuşma ke­sildi. Gözler piste dikildi. Ortalıkta sessizlik vardı; dansı açacak kahraman aranı­yordu..." 

İlk balo, İzmir’de...

Kadın-erkek birlikte eğlen­mek ve eğlencenin çeşitlenip kitleselleşmesi, Cumhuriyet re­jiminin 'çağdaşlaşma' projesi­nin getirdiği çok önemli iki de­ğişikliktir.

İlk Cumhuriyet balosunu, Dr. Doğan Duman, bize şöyle aktarır:

"Cumhuriyet'in kurulma­sından sonra ilk balo, 1925 yılı Eylül'ünde, İzmir'de düzenlendi. Mustafa Kemal'in isteğiyle, sadece Müslüman erkek ve kadınların bulundu­ğu bu küçük eğlence toplantı­sı aslında bir devrimdi. Çünkü İslami kuralların geçerli oldu­ğu Türk toplumunda, iki ayrı cinsin özgürce arkadaşlık et­meleri ve yabancı bir ortamda birlikte bulunmaları yasaktı."

Dr. Doğan Duman'dan 60 yıl sonra, İlber Ortaylı da, şu tesbiti yapacaktır: 

"Türk hayatında balo, kadınlı erkek­li yemek, danslı müzikli yerle­re gitmek gibi bir yenilik, yıl­başı geceleri saye­sinde hızlandı."

Osmanlı toplumu, kadın-erkek çiftlerin modern danslarıyla tanışmıştı

Gerçekten de Cumhuriyet Bayra­mı'ndaki 29 Ekim baloları, bu yolda bir başlangıçtı. Bu­nu yılbaşı baloları izledi. İstanbul, bü­yük otelleri ve özel­likle de 1935'ten başlayıp 1960'a kadar süren 'Park Otel günleri' ile yılbaşı eğlencelerinde, başı çekti. İs­tanbul'da o dönemde 'eğlencenin merkezi' sayılan Park Otel'deki yılbaşı baloları da 'yılın olayı' olur; günlerce konuşulur, dedikodu sütunla­rında balonun en in­ce ayrıntıları, didik didik edilirdi. Aslında Osmanlı toplumu, kadın-erkek çiftlerin modern danslarıyla, 19. Yüzyıl'ın son çeyreğinde,  Rumeli kentlerinin ve İstanbul'un gayrimüs­lim tabakaları, Levantenler ve yabancı ülke misyonları kana­lıyla tanışmıştır.